De lever en alcohol

Alcohol is een giftige stof. Je lichaam wil alcohol daardoor zo snel mogelijk uit je lichaam krijgen. Om dat te doen breekt je lichaam de alcohol zo snel mogelijk af. Bij dat afbraakproces speelt de lever een belangrijke rol. Vandaar dat je misschien wel eens hebt gehoord van leverschade bij mensen die veel alcohol drinken.

De lever is een orgaan in het lichaam en speelt een belangrijke rol bij het verwerken van alles wat iemand eet en drinkt. En ook bij de afbraak van alcohol is de lever betrokken.

Omdat alcohol en de afbraakstoffen giftig zijn, is het belangrijk om niet te veel tegelijk te drinken. Als je veel alcohol tegelijk drinkt, duurt het langer voor je lichaam om de giftige stoffen af te breken. Hierdoor blijven de giftige stoffen langer in het lichaam en kunnen ze schade aanrichten.

De lever en alcohol

De lever speelt zoals gezegd een belangrijke rol bij de afbraak van alcohol: maar liefst 90% van alle alcohol die je drinkt wordt door de lever verwerkt. Dat betekent dus ook dat de lever een groot risico op schade heeft als iemand te veel drinkt. Maar liefst 90% van de mensen die langdurig overmatig alcohol gebruiken krijgt te maken met leververvetting.

En een grote groep daarvan krijgt last van nog ernstiger leveraandoeningen. Hierna kun je lezen hoe de afbraak van alcohol door de lever gedaan wordt en waarom daarbij schade kan ontstaan. Ook lees je over de verschillende stadia van die schade.

De afbraak van alcohol door de lever

Als je alcohol drinkt gaat dat via het maag-darmkanaal en wordt daar in het bloed opgenomen. Zoals we al vertelden ziet het lichaam alcohol als een gifstof. Het lichaam kan alcohol niet opslaan. Het gaat dus meteen aan de slag om die alcohol het lichaam uit te krijgen.

Zo’n 10% verlaat het lichaam doordat we het uitplassen of via transpireren. Maar het grootste deel van de alcohol moet door de lever worden afgebroken. Dat doet de lever met behulp van enzymen en het proces gaat als volgt:

1. Alcohol wordt afgebroken tot aceetaldehyde. Dat is een gitige stof die ook verantwoordelijk is voor de kater die we voelen na teveel alcohol.
2. De aceetaldehyde wordt vervolgens omgezet (nog steeds in de lever) tot azijnzuur.
3. De azijnzuur wordt afgebroken tot water en kooldioxide. Water en kooldioxide verlaten het lichaam via de urine en de adem.
   De lever is ongeveer anderhalf uur bezig met het afbreken van bijvoorbeeld een glas wijn.

Waarom is het afbraakproces van alcohol schadelijk voor de lever?

Door de gifstoffen die vrijkomen in het afbraakproces van alcohol in de lever kan de lever beschadigd raken. Soms kan dat weer herstellen als iemand stopt met drinken. Maar als iemand blijft drinken wordt de schade in de lever steeds groter en onherstelbaar. De lever kan zijn werk niet meer doen en uiteindelijk leidt dat tot leverfalen. Dat kan de dood tot gevolg hebben want de lever is een orgaan waar we niet zonder kunnen.

Zowel de hoeveelheid alcohol die je gebruikt als de duur van dat gebruik zijn bepalend voor de aard en de ernst van de leverbeschadiging. Het is lastig te zeggen hoeveel alcohol je kunt gebruiken zonder schadelijke effecten. Er zijn grote individuele verschillen. Sowieso lijkt het verstandig de lever regelmatig een aantal dagen rust te geven.

Naast alcohol zijn er nog andere factoren die een rol kunnen spelen bij het ontstaan van een leverziekte, zoals genetische factoren en geslacht. De kans op leverbeschadiging is groter bij vrouwen dan bij mannen.

Vier stadia van de schade aan de lever door alcohol

De schade die de lever ondervindt als gevolg van te veel alcohol kent vier stadia: leververvetting, leverontsteking, leverfibrose en levercirrose.

1. Leververvetting

De gifstoffen zorgen voor een ontregeling van de vetstofwisseling in de lever. Dit stadium is nog omkeerbaar: als iemand stopt met alcohol drinken kan de lever zich geheel of gedeeltelijk herstellen.

2. Leverontsteking

Langdurige leververvetting door langdurig alcoholgebruik kan overgaan in een leverontsteking, die zowel acuut kan zijn als meer sluipend. Een acute ontsteking levert klachten als koorts, hevige buikpijn en overgeven. Een sluipende ontsteking geeft klachten als afgenomen eetlust, afvallen, vermoeidheid of zwakte.

3. Verlittekening

De lever is in dit stadium lange tijd ontstoken geweest waardoor littekenweefsel ontstaat. Dat weefsel verhindert een goede werking van de lever. Er zijn geen specifieke symptomen van deze fase.

4. Levercirrose

Als het littekenweefsel zich verder blijft ontwikkelen zullen de levercellen uiteindelijk afsterven en ontstaat cirrose. De bloedstroom naar de lever raakt verstoord. Er kan vochtophoping in de buik of hersenschade optreden. Dat kan weer leiden tot verwardheid, een gedaald bewustzijn of bewegingsstoornissen. Deze gevolgen zijn levensbedreigend.

Ongeveer een op de tien zware drinkers ontwikkelt uiteindelijk levercirrose, meestal na een termijn van 10 tot 20 jaar. Levercirrose geeft een verhoogde kans op leverkanker. De lever kan niet meer herstellen van levercirrose. Het proces kan wel soms gestopt worden als iemand stopt met drinken.

Hoe weet ik of mijn lever schade heeft?

Als je veel alcohol drinkt of gedronken hebt maak je je misschien zorgen of jouw lever daar al gevolgen van heeft ondervonden. Deze symptomen kunnen daarvan een teken zijn:

• Misselijkheid
• Minder zin in eten
• Afvallen
• Minder spiermassa
• Moe zijn of zwak voelen
• Buikpijn
• Geelzucht (een gele huid of geel oogwit)
• Jeuk
• Slechte adem
• Kleine, spinvormige bloedvaatjes op de borst en bovenarmen
• Donkere plekken in het gezicht en rode handpalmen
• Vrouwen worden niet meer ongesteld
• Mannen kunnen borstgroei krijgen en problemen met de erectie

Herken je deze symptomen? Raadpleeg dan een huisarts. Als je lever ziek is, zijn je leverwaarden verhoogd. Dit kan dus een gevolg zijn van te veel alcohol, maar er kunnen ook andere oorzaken zijn. Dit kan worden vastgesteld door een bloedtest. Zo’n bloedtest wordt bijvoorbeeld gedaan door je huisarts. Zijn je leverwaarden verhoogd door te veel alcohol? Dan moet je stoppen met het drinken daarvan. Na twee tot drie maanden niet drinken zijn je leverwaarden weer normaal.

Wil je hulp bij stoppen met drinken? Start nu de test.

Dit artikel is geschreven door Frank Koster

Mijn naam is Frank Koster en ik ben psycholoog bij minderdrinken.nl. Ik ben inmiddels alweer 21 jaar actief in de psychologie en heb veel ervaring opgedaan in het behandelen van verslavingen. Nu schrijf ik onder andere over de gevolgen van alcohol en ondersteun mensen in hun traject bij het minderen of stoppen van hun alcoholgebruik.