Hoe herken je een alcoholist?

Ongeveer 10% van de volwassen bevolking kampt met ernstige alcoholproblemen. Dit maakt dat alcoholverslaving één van de meest voorkomende verslavingen is in Nederland. De overgang van recreatief gebruik van alcohol naar een verslaving aan alcohol gaat heel geleidelijk. Veel drinkers hebben zelf niet door dat ze te maken hebben met een verslaving.

Alcoholisme moet je zien als een ernstige ziekte die het leven van de persoon zelf en diens omgeving ernstig kan beïnvloeden. Het antwoord op de vraag ‘hoe herken je een alcoholist’ is in de kern heel eenvoudig: een alcoholist is iemand die niet meer zonder alcohol kan en lichamelijke en psychische symptomen zal ervaren wanneer hij of zij niet drinkt.

Een alcoholist is dus iemand die niet meer zonder alcohol kan functioneren en de controle over zijn of haar drinkgedrag is kwijtgeraakt. Het is belangrijk om de tekenen van alcoholisme te herkennen zodat er tijdig hulp gezocht kan worden. Hierna lees je hoe je een alcoholist kunt herkennen en welk gedrag en welke symptomen je kunt verwachten.

De belangrijkste kenmerken waaraan je een alcoholist herkent:

• Moeite met stoppen met drinken
• Problemen bij werk, opleiding of sociale leven
• Meer behoefte aan alcohol om te functioneren
• Verwaarlozen van taken en verantwoordelijkheden
• Probeert het drinkgedrag verborgen te houden
• Verlies van interesse in activiteiten en hobby’s
• Drinken op ongepaste momenten
• Veranderingen in persoonlijkheid en/of gedrag
• Risicovol gedrag
• Trillen, zweten en hoofdpijn

Moeite met stoppen met drinken

Een alcoholist kan niet meer stoppen met drinken en krijgt steeds meer behoefte aan alcohol om normaal te kunnen functioneren. Dit verlies van de controle over het eigen drinkgedrag is een van de belangrijkste tekenen van alcoholisme. Dit kan leiden tot problemen op allerlei gebieden: op het werk, in de relatie en in het sociale leven.

Meer behoefte aan alcohol om te functioneren

Het meer en meer verwaarlozen van dagelijkse taken en verantwoordelijkheden is een ander belangrijk teken van alcoholisme. Een alcoholist kan bijvoorbeeld verzuimen op het werk, de kinderen niet meer verzorgen of rekeningen niet meer betalen.

Probeert het drinkgedrag verborgen te houden

Vaak zie je ook dat een alcoholist probeert zijn of haar drinkgedrag te verbergen en geheim te houden voor de omgeving. Dat leidt dan weer tot schaamte en een schuldgevoel.

Verlies van interesse in activiteiten en hobby’s

Een ander teken van alcoholisme is het verlies van interesse in andere activiteiten en hobby’s. Een alcoholist is vaak alleen nog maar bezig met het drinken en heeft daardoor geen tijd en energie meer voor andere zaken.

Drinken op ongepaste momenten

Een van de meest opvallende gedragingen van een alcoholist is het drinken op ongepaste momenten, zoals ’s ochtends vroeg of tijdens werktijden.

Veranderingen in persoonlijkheid en/of gedrag

Een alcoholist kan ook veranderen in zijn of haar persoonlijkheid en gedrag, zoals het vertonen van agressie, prikkelbaarheid en stemmingswisselingen. Verder kan een alcoholist problemen hebben met het geheugen en concentratie en kan hij of zij regelmatig black-outs hebben.

Risicovol gedrag

Een alcoholist heeft moeite met het beheersen van de hoeveelheid alcohol die hij of zij drinkt en kan hierdoor risicovol gedrag vertonen. Dit kan leiden tot ongelukken, geweld en andere problemen.

Trillen, zweten en hoofdpijn

Tenslotte zijn er nog enkele kenmerken van een alcoholist die je pas merkt als iemand even niet kan drinken. Dan komt de fysieke afhankelijkheid aan het licht, die zich uit in ontwenningsverschijnselen. Denk aan trillen, zweten en hoofdpijn. In een later stadium van de alcoholafhankelijkheid kunnen leverproblemen en maagproblemen ontstaan.

Wanneer wordt alcoholgebruik zorgelijk?

Alle kenmerken van alcoholisme zijn er niet opeens en ze zijn er ook niet allemaal tegelijk. Daarom is de overgang van sociaal alcoholgebruik naar problematisch alcoholgebruik niet gemakkelijk te herkennen, het gaat geleidelijk. Een alcoholverslaving is bovendien erg moeilijk te stoppen zonder professionele hulp. Daarom is het belangrijk om bij alcoholisme de symptomen in een vroeg stadium te kunnen herkennen. We onderscheiden drie stadia. Dit is waar je op kunt letten:

1e stadium

Alcohol een steeds grotere plaats in te nemen in iemands leven. Je ziet de eerste symptomen ontstaan zoals agressief gedrag of black-outs.

2e stadium

Je ziet ernstiger en structurelere problematiek ontstaan: verlies van een baan, noodgedwongen moeten stoppen met een opleiding.

3e stadium

In het laatste stadium is de alcoholist volledig afhankelijk van alcohol en begint het drinken vaak al overdag en soms zelfs in de ochtend.

Wat moet je doen als je denkt dat een dierbare een alcoholist is?

Misschien heb je een familielid of vriend(in) waarvan je vermoedens hebt dat hij of zij een drankprobleem heeft. Stel je voor, je broer of zus lijkt de laatste tijd steeds meer naar de alcohol te grijpen. Je vraagt je af, is dit pas net gaande of is dit mij nog niet eerder opgevallen? Het zou goed kunnen zijn dat het langs je heen is gegaan, want er kunnen zomaar jaren overheen gaan voor een alcoholverslaving herkend wordt.

De verslaafde heeft over de jaren heen waarschijnlijk manieren gevonden om zijn of haar alcoholisme te verbergen voor anderen maar ook voor zichzelf. Flessen worden verstopt, wanneer er veel wordt gedronken is er altijd een excuus, drankgebruik wordt ontkend en er wordt gemanipuleerd. Zo kan alcoholisme jarenlang gezins- en familieleden niet opvallen. Iets waar je als naaste zeker niet schuldig over moet voelen. Probeer dus de bovengenoemde signalen goed te herkennen en wacht niet te lang met in actie komen en het zoeken van hulp voor je naaste.

Besef dat verslaving echt een ziekte is en dat niemand er bewust voor kiest om verslaafd te worden. Er kunnen veel redenen zijn waarom iemand is gaan drinken. Wat kun je doen?

• Maak het bespreekbaar
• Toon begrip en wees niet boos
• Wind er ook geen doekjes om en blijf eerlijk
• Stel grenzen

Denk jij zelf dat je een alcoholist bent?

Ook bij jezelf kan een alcoholverslaving er langzaam insluipen. Misschien denk je dat je prima kunt stoppen met drinken. Maar als je heel eerlijk naar jezelf kijkt… drink je alcohol omdat je anders moeilijk kunt ontspannen? Of om bepaalde emoties minder te voelen? Mis je alcohol als je doordeweeks niet of minder drinkt? Heb je steeds meer sterke drank nodig voor hetzelfde effect? Kun je lastig stoppen na een glas? Allemaal redenen om alert te zijn.

Het is in dit kader ook goed om te weten wat eigenlijk ‘vaak’ en ‘te veel’ inhouden. Het advies is niet meer dan 1 a 2 glazen per keer te drinken en niet vaker dan 2 maal per week. Drink je meer, dan wil dat niet meteen zeggen dat er sprake is van verslaving maar misschien wel over problematisch drinkgedrag. Dat kan tot een verslaving leiden. Reden dus om op te passen. De zelftest is een mogelijkheid om te ontdekken hoe het met jouw alcoholgebruik gesteld is.

Als je tot de conclusie komt dat je je alcoholgebruik niet meer onder controle hebt of daarover twijfelt, schaam je niet dit met iemand te bespreken. De huisarts is de eerste stap en samen met hem of haar kun je bepalen of meer hulp nodig is en zo ja, welke.

Je kunt ook telefonisch terecht bij de Alcoholinfolijn: 0900-1995.

Herstellen van alcoholisme

Iemand die verslaafd is aan alcohol kan niet zomaar ‘cold turkey’ stoppen. De ontwenningsverschijnselen kunnen levensgevaarlijk zijn. Afbouwen en detox moet onder professionele begeleiding gebeuren. Het is daarom niet verstandig de verslaafde of jezelf op één of andere manier te dwingen plotseling te stoppen met alcohol. Daar tegenover staat dat het bijna onmogelijk is zelfstandig af te bouwen. Professionele hulp is daarom in bijna alle gevallen echt nodig.

Een succesvolle behandeling kan alleen wanneer de verslaafde echt gemotiveerd is te stoppen. Gedwongen opname is niet mogelijk en werkt ook niet. Een interventie met familie en vrienden kan helpen de verslaafde in te zien dat dit niet zo langer kan doorgaan.

Dit artikel is geschreven door Frank Koster

Mijn naam is Frank Koster en ik ben psycholoog bij minderdrinken.nl. Ik ben inmiddels alweer 21 jaar actief in de psychologie en heb veel ervaring opgedaan in het behandelen van verslavingen. Nu schrijf ik onder andere over de gevolgen van alcohol en ondersteun mensen in hun traject bij het minderen of stoppen van hun alcoholgebruik.